Egungo sistema ekonomikoaren jasanezintasuna ikusita, gero eta nabarmenagoa da bestelako ekoizpen, banaketa eta kontsumo ereduetara mugitzeko beharra, gizarte aske, iraunkor, demokratiko eta bidezko baten aldeko apustu gisa. Erronka horri erantzuteko sortu zen Espainian, duela hamar bat urte, ekonomia solidarioaren praktiketatik datorren eraldaketa ekonomikorako proposamen nagusietako bat, merkatu soziala. Reas ekimenaren bidez (Ekonomia Alternatibo eta Solidarioen Sareen Sarea) eta gizarte ekonomiako beste mugimendu eta erakunde batzuekin batera, asmoa da pixkanaka baina etengabe eraikitzea ekonomia zirkuitu bakar bat, partekatua eta ekonomia solidarioaren balioekin koherentea izango dena eta dauden ekimen ekonomiko alternatiboak elkartuko dituena.
Merkatu horrek merkatu konbentzionalaren arau ezkorrak gainditu nahi ditu. Horretarako, merkatu alternatibo bat ezarri nahi du, bidezko irizpide eta harreman ekonomikoen, kooperatiben eta ez-diskriminatzaileen arabera lan egiten duena eta azken helburua gizartea aldatzea duena. Hauek osatzen dute batez ere: ondasunak eta zerbitzuak ekoizten dituzten enpresa eta gizarte erakundeak, banaketa enpresa eta gizarte erakundeak (kontsumo-kooperatibak, truke-sareak, bidezko merkataritzako dendak…) eta kontsumitzaile arduratsu eta kritikoak.
Elkarrenganako laguntzan oinarritutako ekimena hiru premisatatik abiatzen da. Lehenik eta behin, merkatua eraldaketaren agertoki nagusi gisa aztertzen saiatzen da, pertsonak eta bizitzaren iraunkortasuna harreman ekonomikoen erdigunean jarriz. Bigarrenik, hainbat produktu eta zerbitzu eskaintzen dituzten eta batzuetan ezezagunak diren ekonomia sozial eta solidarioko tokiko ekimenen lankidetza ezagutarazten, harremanetan jartzen, bateratzen eta sustatzen saiatzen da. Eta, azkenik, ekonomia bidezkoagoa eta solidarioagoa sustatzeko antolaketa estrategia birpentsatzen saiatzen da, biztanleria kontsumo arduratsuan modu aktiboan inplikatuta.
Honela definitzen da merkatu soziala: “Ondasun eta zerbitzuen ekoizpen, banaketa eta kontsumo sare bat, eta ikaskuntza komun bat, irizpide etiko, demokratiko, ekologiko eta solidarioekin funtzionatzen duena lurralde jakin batean, ekonomia sozial eta solidarioko enpresa eta entitateek nahiz banakako eta taldeko kontsumitzaileek osatua. Eta haren helburu nagusia da sareko parte-hartzaileen beharren zati handi bat asetzea eta ekonomia solidarioa ekonomia kapitalistatik deskonektatzea, ahal den neurrian”.
Gaur egun, Reas erakundeak sustatutako merkatu sozialak errealitate bihurtzen ari dira pixkanaka Espainiako Estatuko lurralde batzuetan, baita hemen ere, Euskal Herrian. Ibilbide luze horretan, merkatu sozialak tresnak garatzen joan dira modu koordinatuan, beren helburuak proiektu gisa garatzeko.
Zirkuitu Ekonomiko Solidarioaren ideia indartzen duen merkatu sozialaren irudi kolektiboa da horietako bat. Eraikitzen den lurralde ezberdinetan erabiltzen da merkatu sozialaren marka, lurralde bakoitzeko hizkuntzara egokituta, irizpide komunen arabera gizartean duten eragina proiektatzeko.
Ezinbesteko beste tresna bat dago, ekonomia sozial eta solidariotik datozen produktuen eta zerbitzuen katalogo komuna (energia berriztagarriak, finantzak eta aseguru etikoak, elikadura ekologikoa eta bidezko merkataritzakoa, turismo iraunkorra, arropa, altzariak, paperak, kosmetika, garbiketa-, osasun- eta zainketa-zerbitzuak, hezkuntza, lorezaintza, diseinu grafikoa, mezularitza, eraikuntza, aholkularitza, aisia eta kultura, eta abar) Mercadosocial.net atariaren bidez.
Azokak Merkatu Sozialeko enpresen eta lurralde bakoitzeko herritarren topagunea dira. Une paregabea hau, produktuak eta zerbitzuak eta ekonomia solidarioko erakundeen atzean dauden balioak eta funtzionamendu moduak erakusteko. Azoka horiek urtero antolatzen dira merkatu sozialak parte hartzen duen lurralde guztietan.
Azkenik, ikuskaritza soziala dago, ekonomia sozial eta solidarioaren balioekin zerikusia duten helburuen betetze maila egiaztatzen duena. Ezinbesteko tresna da ikuskaritza hori, eta hainbat alderdi baloratzen ditu, hala nola ingurumenarekin dagoen konpromiso maila, diskriminaziorik eza, kudeaketa demokratikoa, eta abar. Gardentasunerako, barne gogoetarako eta hobekuntzarako ibilbide bat da, sareko erakundeei prozesu bat gero eta etikoagoa eta iraunkorragoa lortzeko bidea ematen diena.
Lurralde batzuetan, badira merkatu soziala eraikitzeko funtsezko elementu gisa agertzen diren beste tresna batzuk, hala nola txanpon osagarriak, bazkide laguntzaileentzako hobari txartelak eta banaketa eta salmenta sistema alternatiboak.
Horregatik guztiagatik, merkatu soziala ezin da transakzio ekonomikorako gune soil gisa ulertu, baizik eta sustatzen duen ekonomiaren inplikazio sozialaren aldetik ulertu behar da, ekonomia sozial eta solidarioa eraikitzeari buruzko gogoetagune bat sortzea ere ardatzetako bat duena.
Argazkia
Merkatu soziala, sistema jasanezinaren alternatiba
