Bizitzea egokitu zaigun gizarte neoliberala etikatik oso urrun dauden balioetan oinarritzen da, eta ia esklusiboki ekonomian eta errentagarritasunean oinarritutako alderdiez arduratzen da; hori ez da sekretua eta ez luke inor harritu behar.
Abian jartzen diren ekimen ekonomiko eta finantzario gehienek askoz balio eta estatus handiagoa ematen diote onura ekonomikoari beste edozein gizarte, kultura eta giza gogoetari baino; hala, eredu ekonomiko bati eusten laguntzen diote, eta, beraz, elementu solidario eta etikorik gabeko gizarte bat sorrarazten dute.
Baina nork dio erantzukizuna eta errentagarritasuna ezin direla batera joan? Eta, zergatik, errentagarritasunaz hitz egitean, errentagarritasun ekonomikoa baino ez zaigu burura etortzen? Enpresa eta ekonomia ulertzeko eta egiteko beste modu batzuk sortzen ari dira, eta bidea irekitzen ari dira planeta osoan. Horiek erakutsi nahi dute erantzukizuna eta errentagarritasuna ez direla kontzeptu antagonikoak eta badaudela ekoizteko, kontsumitzeko, aurrezteko eta sistema kapitalistak proposatutakoez bestelako finantzabideak. Alternatiba horiek egon badaude, eta ez dira gutxi-gutxi batzuk; ekonomia jendearen zerbitzura jartzen dute, eta gizartea eraldatzeko tresna ahaltsu bihurtzen dute.
Guztiok dakigu errentagarritasun ekonomikoa tradizioz balantzeak eta kontuen emaitzak garatuz neurtzen dela, baina, hasiera batean, zaila izan daiteke erakunde edo enpresa bakoitzaren jarduera eta erabakietatik eratorritako errentagarritasun soziala ebaluatzea. Erronka horri erantzuna emateko eta Ekonomia Sozial eta Solidarioaren esparruan aplikatzeko, Ekonomia Alternatibo eta Solidarioaren Sarea (REAS) erakundeak Ikuskaritza Soziala izeneko prozesua proposatzen du duela hamar urte baino gehiagotik.
Ikuskaritza Soziala edo Balantze Soziala prozesu bat da, eta, horri esker, erakunde batek bere «eraginkortasun soziala» eta helburuekiko portaera etikoa ebaluatu ahal izango ditu, emaitza sozialak hobetu eta bere jarduerarekin konprometitutako pertsona guztiei horien berri eman. Ekonomia Solidarioaren Gutunean jasotzen diren Ekonomia Sozial eta Solidarioaren printzipio bereizgarrien inguruan erakunde bakoitzak duen errealitatea diagnostikatu eta hobetzeko prozesua da.
Beti prozesu gisa ulertuta, gure urratsak zer-nolako bideetan egin behar ditugun erakusten baitigu, honako helburu hauek ditu, besteak beste: erakundearen nortasun propioa eta helburu soziala sendotzea eta haren soslai etiko, sozial eta politikoa indartzea. Horrekin batera, barne eta kanpo komunikazioa hobetzea eta sendotzea du xede, gardentasuna eta erakunde barrurako kontuak erakustea erraztuz, hezten ikusten digun gure ingurune zuzenera eta gizarte osoari erakutsiz. Gainera, erakundeko pertsona guztiek erakundearen bizitza hobetzeko esparruak bilatzen parte har dezaten bultzatzen du. Azkenik, Ikuskaritza Sozialaren prozesuak erraztu egiten du enpresan sartzen direnentzat entitateak duen helburu soziala eta egoera ulertzea.
Gaur egun, Ikuskaritza Soziala nahitaezko tresna da REASeko erakundeentzat, eta erreminta hori erakunde horiek bakarrik erabiltzen dute gaur egun. Gizarte ekintzako hirugarren sektoreko beste erakunde batzuek ere Ekonomia Solidarioaren printzipioekin bat egitearen eta Ikuskaritza Soziala urtero egitearen alde egiten dute. Ehunka entitatek eta lagunek parte hartzen dute prozesu horretan.
Lurralde bakoitzean espezifikotasunak egon arren, oro har, hauek dira haren prozesuak:
1) Erakunde bakoitzak pertsona bat izango du Ikuskaritza Sozialaren arduradun. Horrek prozesua aurrera eramaten dela zainduko du, eta bertan parte hartzera bultzatuko ditu langileak eta erakundeko arloak.
2) Gainera, erakundeko arlo bakoitzak eskatzen den informazio kuantitatiboa emango dio arduradunari.
3) Erakundearen barruan, halaber, ezinbestekoa da bertako langileek eta boluntarioek parte hartzea, aurrez neurtutako adierazle kuantitatiboen ikuspegi pertsonal kualitatiboa emateko. Horretarako, garrantzitsua da arduradunak galdetegia erakundeko parte-hartzaile guztiei helaraztea, horrela, iritzi orokorra jasoko du eta.
4) Azkenik, prozesuaren jarraipen batzorde bat dago, ekonomia solidarioko sareetako talde teknikoak eta erakundeetako pertsonek osatua. Batzorde horrek prozesua gainbegiratuko du eta hobekuntzak aplikatzen saiatuko da, bai web-tresnaren zati teknikoan bai haren tripetan, hau da, adierazle kuantitatibo eta kualitatiboetan.
Hala ere, oraindik bide luzea dago egiteko, eta aukera handia oraindik bihotza erakustea erabakitzen duten erakundeen kopurua hobetzeko. Urtetik urtera handituz doa, eta 2020an ikuskatutako erakundeak 500 izan dira, 200.000 pertsona baino gehiago ordezkatzen dituztenak; horietatik 180.000 elkartuak dira, 15.000 inguru langileak eta 25.000 boluntario baino gehiago.
Argazkia
Ikuskaritza soziala. Bihotza erakusten duten entitateak.
