Duela urtebetetik baino gehiagotik pairatzen ari garen pandemiak normaltasunera itzultzeko irrika eragiten digu. Askatasun osoz mugitu ahal izateko, ikaragarrizko gogoa izan arren, besarkada bat emateko gogoa izan arren eta, azken batean, sozializatzeko gogoa izan arren, nahiko argi dago ezen, azkenean, COVID-19ak eragiten duen gaur egungo osasun egoera gainditutzat ematen dugunean, maila guztiei aurre egin beharko diegun ondorioak benetan gogorrak eta konplexuak izango direla.
Pandemia ondorengo krisi handia dela eta, beste krisi batzuekin elkartzera dator, zoritxarrez, aspalditik jasaten ari garen beste krisi batzuei, eta gero eta nabarmenagoa da krisi sistemiko bat dela. Horietako bat, krisi ekologikoa, planeten mugak gainditzearen berehalako ondorioa besterik ez da, eta bizitzaren iraunkortasuna bera arriskuan jartzen du. Gure ingurunea suntsitzera bultzatzen gaituen joera aldatzeko, ezinbestekoa da, zalantzarik gabe, eredu aldaketa, bai ekoizpenarena, bai kontsumoarena, eta krisi hau aprobetxatu egin behar dugu, gutxienez, etorkizunean izango dugun ingurumen eta gizarte narriadura geldiarazi nahi badugu; izan ere, etorkizunean larrialdi berriei, muturreko egoerei eta orain arte ezagutzen ez ditugun egoerei aurre egiten jarriko gaitu, bizitzen ari garenaren antzera. Izan ere, ezinbestekoa da herritarrak unean uneko larrialdiarekin kontzientziatzea eta haren aurka mobilizatzea. Gure bizitza goitik behera aldatu beharra aldarrikatzea, gaur egun gure gizartean nagusi diren balioetatik oso urrun dauden balioak hartzeko, ezinbestekoa da aldaketa bultzatzeko eta hori artikulatuko duten politika publikoak behartzeko.
Garapenerako Nazio Batuen Programaren arabera, munduko populazioa 9.699 milioikoa izatera iritsiko da 2050ean, eta, egungo egoera alderantzikatu ezean, ia hiru planetaren baliokidea beharko da egungo bizimoduari eusteko behar diren baliabide naturalak emateko. Hala ere, planetak agortze eta ustiatze zantzuak dituen bitartean, urtero ekoizten diren elikagai guztien herena kontsumitzaileen eta txikizkarien edukiontzietan usteltzen dela kalkulatzen da, edo garraio eta uzta jarduera txarren ondorioz hondatu egiten dira.
Erosi eta bota. Ekoiztea, kontsumitzea eta baztertzea etengabeko hazkunde ekonomikoaren oinarria da, eta ingurumenaren narriadura bortitzean oinarritzen da. Munduko Osasun Erakundearen datuen arabera, kutsadurak 8,8 milioi pertsona hiltzen ditu urtean munduan, eta planetako tenperatura igotzearen errudunak gara. NBEren 2019 Baliabide Globalen Panorama txostenean argitaratutako datuen arabera, azken bost hamarkadetan, munduko biztanleria bikoiztu egin da, materialen erauzketa hirukoiztu egin da eta azken 50 urteetan ez dugu behin ere izan egonkortze-aldi luzerik, ez eta munduko material eskaria jaitsi ere.
Datu kezkagarriak dira, eta ondorio batera daramate: ekoizpen eta kontsumo sistema kapitalista ez da iraunkorra, agortuta dago eta alternatibak abian jartzea presazkoa da.
Testuinguru horretan, badirudi ekonomia zirkularraren aldeko apustua talde ekologistek aldeztutako alternatiba atsegina zena politikarien eta enpresarien diskurtso erakargarri bihurtu dela, eta Europako Batasuneko ekonomia eta ingurumen politikak ere bete-betean hartu dituela. Eredu hori, planetaren degradazioa bizkortzen duen gaur egungo sistema lineala (ekoitzi, erabili eta bota), sistema zirkular batekin (murriztu, berrerabili eta birziklatu) ordezkatzea proposatzen du. Ekonomia zirkularra, beraz, bestelako ekoizpen eta kontsumo eredu bat da, eta balio erantsia sortzeko eta ahal den guztietan dauden materialak eta produktuak partekatu, alokatu, berrerabili, konpondu, berritu eta birziklatzeko eskatzen du. Horrela, produktuen bizi zikloa handitu egiten da. Praktikan, ahalik eta hondakin gutxien sortzea dakar. Produktu bat bere bizitzaren amaierara iristen denean, haren materialei ekonomiaren barruan eusten zaie ahal den guztietan. Horiek behin eta berriz erabil daitezke modu produktiboan, eta, hala, balio gehigarria sortu.
Ekonomia zirkularrak ekoizpen eredua aldatzea eskatzen du, eta, horretarako, lehengaiak, fabrikatutako produktuak eta sortutako hondakinak modu iraunkorrean kudeatu behar dira, eta gizarteak arduraz kontsumitu behar ditu, noski. Horrek hiri bizigarriagoak izaten lagunduko du, ekonomiaren balio banaketa handiagoa izaten, itsasoko eta lehorreko ekosistemen kutsadura murrizten eta biodibertsitatea ez galtzen, eta giza osasunerako arriskuak murrizten. Bistan da eredu hori abian jartzeko beharrezkoa dela hori egituratu eta erraztuko duten politika publikoak ezartzea, baina trantsizio horrek kontsumo eredua aldatzea dakar, kontsumitzen ditugun produktuez gain, horiek kontsumitzeko moduari ere eragiten diona. Kontsumitzaileen kontzientzia hartzea funtsezkoa da, eta eredua aldatzeko pentsamolde aldaketa handia egin behar da. Bat-batean, ezinbestekoa dirudi apustua egitea ahalik eta hondakin gutxien sortzeko ereduen alde: ondasunen balio bizitza luzatzeko eta konpontzeko inbertsio ahalegina, produktu birziklatuak eta berreskuratuak erostea, eta sarbidean oinarritutako ereduak bultzatzea, jabetzakoak baino gehiago. Norbanakoaren ahaleginak, beraz, ez du nahitaez ahalegin ekonomikoa izan behar, aurreztea ere ekar lezake, baina bai denbora eta ahalegina.
Ekoizpen eta kontsumo sistema batetik beste batera igarotzeko prozesua konplexua eta beharrezkoa da, maila berean biak, eta dagoeneko inork ez du zalantzan jartzen ezinbestekoa eta berehalakoa dela.
Argazkia
Ekonomia linealetik ekonomia zirkularrera.
